„Jestem osobą bardzo wrażliwą”.
Zwykle słyszę to stwierdzenie wypowiedziane ściszonym głosem, czasem nawet ze wstydem. Sama wielokrotnie tak je wypowiadałam. Mówiąc je, miałam w głowie różne negatywne opowieści o tym, co właściwie znaczy być kimś wrażliwym. Zazwyczaj czułam też, że oznacza to bycie kimś Innym, niż znana mi większość ludzi. Niekiedy również kimś gorszym. Nawet psychologia w odniesieniu do tej cechy często posługuje się określeniami nacechowanymi negatywnie (m.in. neurotyczność czy nadmierna wrażliwość – a więc taka, która odbiega on jakiejś normy).
Obecnie wrażliwość jest jednym z moich ulubionych tematów. Stało się tak, odkąd zrozumiałam, jak wspaniałym może być zasobem. Jeśli się ją zrozumie i odpowiednio o nią (a właściwie o siebie) zadba, może być źródłem ogromnej siły, twórczości, poczucia więzi i radości życia.
W naszej zachodniej kulturze potrafimy pozytywnie mówić o wrażliwości w odniesieniu do osób zajmujących się sztuką, pracujących z innymi ludźmi czy osób podążających ścieżkami duchowymi. Niektóre z takich osób spotyka podziw i uznanie wobec ich kreatywności, tworzonego przez nich piękna czy ich współczucia dla człowieczeństwa. Zaryzykuję jednak stwierdzenie, że jest to dostępne nielicznym. Większość wrażliwców stoi przed pytaniem, jak sprostać wyzwaniom codziennego życia w kulturze, która mocno ceni siłę, ekspansję, często dominację a szczególnie sukces ekonomiczny i społeczny.
Ogromną inspiracją było dla mnie odkrycie badań amerykańskiej badaczki, psycholożki klinicznej i społecznej, a także terapeutki, dr Elaine Aron, która już od prawi 30 lat zajmuje się naukowo wrażliwością. Jest ona autorką wielu prac naukowych i popularno-naukowych na ten temat oraz pracuje z Osobami Wysoko Wrażliwymi (HSP, Highly Sensitive Person) prowadząc terapię, warsztaty i gromadząc społeczność osób zainteresowanych tą tematyką.
Dr Aron w swoich pracach stworzyła kompleksowy opis funkcjonowania Osób Wysoko Wrażliwych (wyodrębnionych na podstawie statystycznych analiz od osób Średnio i Nisko Wrażliwych), wyjaśnia specyfikę posiadania tej indywidualnie różnicującej nas cechy oraz daje bardzo konkretne wskazówki, jak dbać o siebie i swoje środowisko, aby optymalnie funkcjonować jako wrażliwiec.
Jej zdaniem w populacji ludzi żyje ok. 20% Osób Wysoko Wrażliwych. Twierdzi również, że tego typu wrażliwość to „nabyta i wrodzona strategia przetrwania”, która obejmuje zachowania polegające na „obserwacji i refleksji przed podjęciem działania”. Obecność podobnych strategii odnotowano jeszcze u ponad 100 innych gatunków żyjących na naszej planecie. Co ciekawe, jest to niezależne od deklarowanej płci – z badań Aron wynika, że wśród wszystkich przebadanych przez nią osób HSP, mężczyźni i kobiety stanowią po 50% (przy czym nie podaje danych dla osób niebinarnych).
Kim zatem jest Osoba Wysoko Wrażliwa?
Można wyróżnić kilka aspektów jej funkcjonowania:
- Głębia przetwarzania
poznawczego (Depth of processing).
To kluczowy czynnik charakteryzujący OWW/HSP. Chodzi tu o kompleksowość myślenia i jego głębokość. - Tendencja do nadmiernej stymulacji, przebodźcowania (Overstimulation).
- Emocjonalna reaktywność (Emotional responsiveness) & Empatia (Empathy)
- Świadomość subtelności (Awareness of subtleties).
Aron podkreśla również, że z punktu widzenia cech temperamentu, nie powinniśmy mylić wysokiej wrażliwości z introwersją – aż 30% Osób Wysoko Wrażliwych to ekstrawertycy. Jest to więc różnorodna grupa ludzi, wśród których część stanowią także osoby z wysoką potrzebą doznań (high-sensation seekers). Odróżnia również OWW/HSP od objawów spektrum autyzmu (powołując się m.in. na badania mózgu), a także PTSD (post-traumatic stress disorder, zespół stresu pourazowego).
W odróżnieniu do innych ujęć wrażliwości, które przede wszystkim akcentują wrażliwość sensoryczną (m.in. na światło, zapach, dźwięk) czy emocjonalną (m.in. empatię, łatwość płaczu), Elaine Aron mówi o głębi przetwarzania jako kluczowym aspekcie bycia Osobą Wysoko Wrażliwą. Cytuje badania naukowe, z których wynika między innymi, że osoby te szybciej i bardziej dokładnie wykonują zadania poznawcze, ale jednocześnie bardziej się nimi stresują i szybciej mogą się „wypalić”. Pozostałe aspekty wysokiej wrażliwości, jak tendencja do przebodźcowania, empatia czy percepcja subtelności są bezpośrednio związane z głębią przetwarzania i wzmacniają wrażliwość, tworząc bardzo złożony i niepowtarzalny sposób przeżywania świata.
Jak zatem warto dbać o siebie, będąc Osobą Wysoko Wrażliwą? W jaki sposób mądrze czerpać z tego wspaniałego zasobu?
Wskazówki można m.in. znaleźć w książkach autorki, ujętych na jej stronie internetowej www.hsp.com
Na język polski przetłumaczone zostały m.in. „Wysoko wrażliwi”, „Wysoko wrażliwe dziecko”, „Wysoko wrażliwi i miłość”.
